- ایران
- دنیا
- پیشکسوتان اورژانس
تاریخچه اورژانس در کشور ایران
در حادثه دردناك فرو ريختن سقف سالن انتظار فرودگاه مهرآباد ( بدليل ارتعاشات ناشي از سر و صداي موتور جت‌هاي غول پيكر ) در ساعت ۲ و ۵۰ دقيقه بعدازظهر روز چهاردهم آذرماه سال ۱۳۵۲ بود كه طي آن ۱۶ نفر كشته و ۱۱ تن مجروح شدند. اين حادثه به دليل انعكاس وسيع در رسانه‌هاي داخلي و خارجي آن سال، در رديف يكي از تلخ‌ترين وقايع كشورمان به ثبت رسيد.
و این در حالی بود که هیچ سیستم از قبل طراحی شده ای برای کمک و انتقال به مجروحین در اینگونه حوادث ناگهانی وجود نداشت، بعد از این حادثه گروهی متشکل از ۴ پزشک ایرانی به ایالت تگزاس کشور آمریکا که در آن زمان دارای اورژانس پیش بیمارستانی بود سفر کردند و پس از بررسی سیستم اورژانس این ایالت و رایزنی سرانجام پس از ۶ ماه به همراه دو مربی آموزش فوریتهای پزشکی به نامهای جیم پاترسون و ماکس به ایران بازگشتند که بعدا از میان این دو مربی فقط جیم پاترسون برای ادامه کار در ایران ماند.
پس از یک دوره فراخون نیروهای دیپلمه و برگزاری آزمون ورودی ، افراد حاضر بمدت ۶ ماه آموزشهای فشرده ای را طی کردند و از آن پس سیستم فوریتهای پزشکی کشور در سال ۱۳۵۴ شمسی با عنوان مرکز اطلاعات اورژانس راه اندازی شد و ایران بعنوان چهارمین کشور دارنده سیستم اورژانس پیش بیمارستانی بعد از آمریکا ، کانادا و استرالیا در جهان شناخته شد که این خود افتخاری بزرگ است.کشور آمریکا در دومین تجربه خود در تشکیل یک سیستم اورژانس پیش بیمارستانی بسیاری از کمبودها و نقصهای تجربه اول را که برای خودش بود در ایران برطرف کرد.
مرکز اطلاعات اورژانس تهران کار خود را با ۳۰ تکنسین فوریتهای پزشکی (که توسط مربی آمریکایی بنام جیم پاترسون آموزش دیده بودند) و ۲۰ دستگاه آمبولانس ماژولر شروع کرد و سپس با آموزش نیروهای بومی شهرهای دیگر کشور در دوره های ۶ ماهه و تربیت تکنسین لازم ، اورژانس پیش بیمارستانی در این شهرها نیز راه اندازی شد.
قابل ذكر است در آن زمان شماره سه رقمي ۱۲۳ براي تماس با اورژانس اختصاص داده شده و از آمبولانسهاي بنز ون و ماژولر (نوعی آمبولانس GMC) براي خدمت رساني به مردم استفاده مي شد كه بعدا شماره تماس با اورژانس از ۱۲۳ به ۱۱۵ تغییر کرد.
مرکز اورژانس و پرسنل آن در اوايل انقلاب، فعالانه در امر انتقال و درمان مجروحين انقلاب شركت داشته و در طول دفاع مقدس نيز خدمات بسيار ارزشمندي را به رزمندگان و ایثارگران ارائه نموده است. همچنين اولين ستاد تخليه مجروحين در فرودگاههاي كشور نيز در همان زمان راه اندازي گرديد و در اين راه شهدا و جانبازان گرانقدري را نيز تقديم انقلاب نموده و بسياري از امكانات خود از جمله آمبولانس و تجهیزات خود را از دست داد.
آموزش رزمندگان در موارد کمکهای اولیه و خود امدادی از دیگر خدمات اورژانس پیش بیمارستانی در دوران جنگ تحمیلی بوده است.
پس از رفع شرايط جنگي و افزايش جمعيت شهرها ، اورژانس امكانات و تجهيزات خودرا معطوف به ارائه خدمات فوريتهاي پزشكي به صورت کاملا رایگان به مردم و نيازمندان نمود و در جهت گسترش ارائه خدمات فوریتهای پزشکی در سراسر کشور گام برداشت. تعدادی از تحولات سالهای اخیر در این حوزه شامل ورود آمبولانس های اسپرینتر به ناوگان اورژانس کشور در سال ۸۴ و ورود اتوبوس آمبولانس برای ارایه خدمات در حوادث ویژه بوده است .اورژانس پیش بیمارستانی در حال حاضر با بیش از3 هزار پایگاه 50 بالگرد اورژانس،بیش از 400اورژانس موتوری و ۲ اورژانس دریایی در حال خدمت رسانی به مردم شریف می باشد.
سابقه اورژانس در استان اصفهان
یک سال بعد از راه اندازی اورژانس تهران ، اورژانس شهر اصفهان با کمک تکنسین های اورژانس تهران و با سرپرستی دکتر پیروز نیا شروع بکار نمود.
عنوان مرکز در آن زمان مرکز اطلاعات اورژانس بود. در آن زمان بدلیل اینکه اصفهان نیروهای بومی برای بکارگیری در اورژانس نداشت
پس از فراخوان نیروهای داوطلب آنها را برای طی کردن دوره تکنسین فوریتهای پزشکی به تهران فرستادند و در دوره ای فشرده در مدت ۳ ماه و زیر نظر فردی آمریکایی بنام جیم پاترسون آموزش دیدند و پس از طی دوره در پایگاههای آن زمان مشغول بکارشدند.
یکی از طرح های اجرایی در آن زمان بدلیل کمبود تعداد پایگاهها و نیاز به امدادرسانی به مسافرین بحث استقرار واحد امدادی اورژانس به همراه بیمارستان صحرایی به مناسبت ایام نوروز در محور مواصلاتی اصفهان-تهران بود. یکی از امکانات مورد استفاده در این طرح، استقرار خوردوی امدادی کلینوموبایل (یا همان بیمارستان صحرایی) در این محورها بود.کلینوموبایل یک کانتینر قابل حمل با امکانات رادیولوژی، اتاق پانسمان، اتاق پزشک ، داروخانه ، تخت بستری بیمار و خدمه پزشک و پرستار تمام وقت بود.
با شروع جنگ تحمیلی پرسنل فوریتهای پزشکی برای خدمت رسانی به مصدومین و مجروحین جنگ داوطلبانه به خط مقدم جبهه جنگ اعزام شدند و در این راه دو نفر از پرسنل فوریتهای پزشکی اصفهان بنام محمد علی حاجیان و خلیل برهانیان به درج رفیع شهادت نائل شدند.
یکی از خدمات ارزشمند پرسنل فوریتهای پزشکی در جنگ تحمیلی غیر از ارائه خدمات فوریتهای پزشکی به مجروحین و انتقال آنها با آمبولانس، ارائه آموزش کمکهای اولیه و موارد خود امدادی به رزمندگان بود.
مرکز اطلاعات اورژانس کار خود را با ۵ پایگاه و ۱۰ آمبولانس بنز بونا در سطح استان آغاز نمود و کم کم به تعداد پایگاهها افزوده شد.
از پایگاههای فعال در آن زمان می توان به پایگاههای مورچه خورت ، شاهین شهر ، خوراسگان ، شهید ملکوتی و شهید برهانیان اشاره کرد.
چند سال بعد در زمان ریاست آقای دکتر بدخشیان با توجه به نیاز به افزایش تعداد پایگاهها در سطح شهرستان اصفهان و مشکل کمبود نیرو، پیشنهاد استقرار پایگاههای اورژانس درآتش نشانی های سطح شهر از طرف مسئولین مرکز مطرح شد و پس از موافقت مسئولین بنا بر آن شد که از رانندگان آتش نشانی بجای راننده آمبولانس و از کارشناسان شاغل در بیمارستان آیت ا.. شهید صدوقی اصفهان بعنوان تکنسین استفاده گردد.
مکان اولیه مرکز اطلاعات اورژانس اصفهان در بیمارستان شریعتی اصفهان بوده است و پس از مدتی به ساختمان چهارراه نظر و سپس به مهمانسرای دانشگاه علوم پزشکی در خیابان بزرگمهر منتقل شد.
- راه اندازی اورژانس موتوری
در تابستان ۱۳۸۲ به همت آقای دکتر اطمینانی رئیس مرکز اطلاعات و اورژانس آن زمان، اولین امداد موتوری ایران در شهر اصفهان راه اندازی شد. که با توجه به تجربه موفق اصفهان در این زمینه ، امداد موتوری به ترتیب در شهرهای شیراز و تهران نیز راه اندازی شد.
علی شهبازی اولین تکنسین اورژانس موتوری
- راه اندازی تله مدیسین
- راه اندازی امداد هوایی
با توجه به وسعت استان اصفهان و نیاز این استان به امداد رسانی در مناطق دور دست به همت دکتر اطمینانی در اسفند ماه سال ۱۳۸۳ با عقد قرار داد بین مرکز اطلاعات اورژانس و هوانیروز اصفهان ، امداد هوایی نیز در این استان برقرار شد. این کد اورژانس متشکل از یک فروند بالگرد ۴۱۲ و دو نفر تکنسین اورژانس می باشد که در زمان نیاز به پرواز امدادی از این خدمات نیز استفاده می گردد.
- تبدیل مرکز اطلاعات اورژانس اصفهان به مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی
در سال ۱۳۸۴ با ابلاغ وزارت بهداشت، حوزه مدیریت بحران نیز به این مجموعه اضافه شد و با ریاست آقای دکتر عباس حدادپور مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی استان اصفهان تشکیل شد. از اهم اقدمات انجام شده بعد از تشکیل این مدیریت به موارد زیر می توان اشاره کرد:
۱- راه اندازی اتاق فرمان فوریتهای پزشکی در شهرستانهای تابعه استان
۲- تعریف زنجیره فرماندهی عملیات از سطح شهرستان تا وزارت بهداشت
۳- عقد تفاهم نامه با سازمانهای و ارگانهای امدادی از جمله هلال احمر و آتش نشانی در جهت مدیریت بحران
۴- اجرای طرح استقرار پایگاههای اورژانس در مراکز بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی
۵- راه اندازی اولین آمبولانس موبایل ای سی یو
- راه اندازی امدادموتوری کوهستان
در خرداد ماه ۱۳۹۰ به دستور دکتر حمید اسماعیلی رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی استان و با توجه به نیاز به امداد رسانی در تفرجگاه کوه صفه اولین واحد امداد موتوری کوهستان در شهرستان اصفهان با بکارگیری ۲ دستگاه موتور کراس راه اندازی شد.
- بکارگیری اتوبوس آمبولانس
در اسفندماه سال ۱۳۹۰ به همت دکتر اسماعیلی رئیس مرکز مدیریت حوادث وفوریتهای پزشکی استان اصفهان اولین اتوبوس آمبولانس اصفهان به ناوگان اورژانس پیش بیمارستانی استان اصفهان اضافه شد.
- راه اندازی تعمیرگاه اختصاصی اورژانس
تعمیرگاه تخصصی آمبولانس ها در تیرماه 1395 در خیابان کهندژ شروع به کار کرد و در بازه زمانی محدودی تعدادی آمبولانس نیز در این مرکز بازسازی شد که بعد ها به طور کامل فرایند بازسازی امبولانس ها به بخش خصوصی واگذار شد.
- خودرو ارتباطات سیار فرماندهی عملیات
- تجمیع مراکز فرماندهی عملیات
از نیمه اول سال 97 اقدامات جهت پیوستن تدریجی اتاق فرمان های شهرستانهای استان اصفهان به اتاق فرمان مرکزی استان انجام شد و تا پایان سال 1401 کل شهرستانهای استان تحت پوشش اتاق فرمان مرکز استان قرار گرفتند و هم اکنون تماس با شماره 115 از تمامی شهرستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به مرکز استان متصل میگردد.
پویش ساخت پد بالگرد در استان اصفهان
از مرداد ماه سال 1397 پویش ساخت پد بالگرد برای توسعه خدمات اورژانس هوایی آغاز شد و تا دی ماه سال 1402 تعداد 20 پد بالگرد در سطح استان به بهره برداری رسید و 22 پد بالگرد دیگر نیز در دست ساخت می باشد.
- راه اندازی مجدد اورژانس موتوری
با توجه به اینکه امداد موتوری بدلیل فرسودگی ناوگان موتورلانس موقتا توقف فعالیت داشت در اسفندماه 1401 با 3 دستگاه موتورلانس جدید مجددا شروع به کار کرد.
- انتقال ساختمان مرکز اورژانس پیش بیمارستانی استان به محل جدید
از فروردین ماه 1400 بخش اداری مرکز اورژانس پیش بیمارستانی به ساختمان جدید مرکز اورژانس در ملک شهرمنتقل شد. همچنین از دی ماه 1402 مرکز فرماندهی عملیات اورژانس پیش بیمارستانی( اتاق فرمان 115) نیز به این محل انتقال یافت.
ثبت روز ملی فوریتهای پزشکی(اورژانس) در تقویم رسمی کشور
با پیگیری‌های مستمر و درخواست‌های مکرر سازمان اورژانس کشور، روز دوشنبه مورخ 15 مردادماه 1403 در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۲۶ شهریور ماه به عنوان روز ملی اورژانس در تقویم رسمی کشور به تصویب رسید.
هم اکنون اورژانس پیش بیمارستانی استان اصفهان با ریاست دکتر محسن زمانی با 162 پایگاه امدادی شامل 82 پایگاه شهری، 80 پایگاه جاده ای و یک پایگاه امداد هوایی، 2 دستگاه اتوبوس آمبولانس، 4 دستگاه موتورلانس و یک مرکز فرماندهی عملیات ( اتاق فرمان) مشغول امدادرسانی به امدادخواهان می باشد.
روسای قبلی اورژانس پیش بیمارستانی استان اصفهان :
آقای دکتر بدخشیان
آقای دکتر رضا اطمینانی
آقای دکتر عباس حدادپور
دکتر حمید اسماعیلی
دکتر غفور راستین
دکتر فرهاد حیدری
- تاریخچه اورژانس در دنیا
دوران باستان:
در افسانه‌های روم باستان آمده است که برای حمل بیماران از گردونه‌های جنگی استفاده می‌شده است و بدین‌وسیله آنان را از صحنه‌های نبرد دور می‌کردند و به درمان آنان می‌پرداختند.
در دوران باستان مراکز درمانی به‌طور مجزا و مشخص، وجود نداشتند. در یونان باستان نیز معابد، محل درمان بیماران بودند. شاید اولین مراکز درمانی مستقل، در سری‌لانکای امروزی در سال های حدود ۴۳۰ قبل از میلاد حضرت مسیح شکل گرفته باشند.
پس از آن در قرن اول قبل از میلاد، رومی‌ها نوعی بیمارستان یا مرکز درمانی برای ارائه خدمات درمانی به گلادیاتورهای زخمی در شهرها ایجاد کردند و نام Valetudinaria بر آن نهادند.
با شکل گرفتن مراکز درمانی، مسأله انتقال بیماران به این مراکز نقش جدی‌تری به خود گرفت و اقوام مختلف روشهای مختلفی برای این مسأله برگزیدند.
قبایل سرخپوست از نوعی سورتمه، مصریان از کجاوه‌های سوار بر شتر(pannier) و سایر ملل از روشهای دیگر برای حمل بیمار استفاده کردند.
در قرن ۱۵ میلادی پادشاه اسپانیا، شاه فردیناند و همسرش ملکه ایزابل نوعی بیمارستان سیار به نامambulancia طراحی کردند که در صحنه نبرد به کمک سربازان زخمی می‌شتافت.
قرن هيجدهم و نوزدهم:
در جريان جنگهاي ناپلئوني در اوايل قرن نوزدهم، رئيس جراحان ناپلئون بنام جين لاري"آمبولانس پرنده"يا ambulance volanteرا تشكيل داد كه بر انجام جراحي اورژانسي در نزديكي محل جنگ تاكيد داشت.گرچه اين آمبولانس چيزي بيش از يك گاري اسبي پوشش دار نبود اما نام لاري بعنوان تشكيل دهنده نخستين سيستم پيش بيمارستاني كه از ترياژ(اولويت بندي مصدومين) و نقل و انتقال استفاده نمود، ثبت شد.
در فاصله سالهای ۱۸۶۱ تا ۱۸۶۵ در جريان جنگ تمدن در ايالت متحده ، پرستاري بنام كلارا بارتونكارهماهنگي مراقبت از بيماران و افرادآسيب ديده را بر عهده داشت.عليرغم عدم توافق رهبران ارتش او بر حضور در خط مقدم ، جايي كه مردان زخمي از نبود ساده ترين توجهات پزشكي در رنج بوده و اغلب مي مردند، اصرار داشت. او روند ترياژ و انتقال سربازان را به بيمارستان هاي موقت در خانه ها ، كليساها و طويله هاي مجاور ، خارج از صحنه جنگ ، سازماندهي نمود.نخستين سرويس آمبولانس شهري نيز حدوداً در همان زمان (۱۸۶۵) در سينسيناتي اوهايو شكل گرفت .چهار سال بعد در سال ۱۸۶۹ سرويس آمبولانس دپارتمان، دپارتمان سلامت شهر نيويورك در خارج از بيمارستان بلوو شروع بكار كرد.هر دو مورد از اين آمبولانس ها شامل درشکه های اسبی بوده كه به طور خاصي طراحي شده و حامل پزشكاني با اطلاعات در زمينه هاي مختلف بيمارستاني بود.
قرن بيستم:
در جنگ جهاني اول، زمان متوسط ۱۸ ساعت براي تخليه سربازان با مرگ و مير بالاي آنها همراه بوده است. در نتيجه در جنگ جهانی دوم سیستمی طراحی شد که در آن آمبولانس های جنگی سربازان را از خط مقدم به بخش ارائه مراقبتهای بیشتر منتقل می کردند.البته بسیاری از این بخش ها از محل جنگ خیلی دور بودند و این خود باعث تاخیر شدید در مراقبت از بیمار می شد. در بسیاری از موارد، از زمان ایجاد آسیب تا انجام جراحی سرنوشت ساز، چندین روز طول می کشید.
طی جنگ کره و ویتنام ، پیشرفت های زیادی در زمینه سیستم توزیع مراقبت از بیماران صورت گرفت.سربازان زخمی در محل جنگ و در زمان وقوع صدمه تحت درمان قرار گرفته و برای جراحی اصلی و با هلی کوپتر به بیمارستان منتقل شدند.این کار در ویتنام اغلب در عرض ۱۰ تا ۲۰ دقیقه صورت می گرفت.پس از تثبت وضعیت بیمار و امکان حرکت دادن او (عموما در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت) به منظور درمان بیشتر،بیمار را توسط جت به پایگاه نیروی هوایی کلارک در فیلیپین منتقل می نمودند.کاهش زمان لازم برای دریافت مراقبتهای تعیین کننده در کنار پیشرفت در زمینه روشهای پزشکی ، مرگ و میر را تاحد قابل ملاحظه ای کاهش داد.کلاً پیشرفتهای مهم در زمینه مراقبت در ترومادر هنگام جنگ روی داد.
تا اوايل دهه ۱۹۶۰ خدمات و مراقبت آمبولانس اورژانس در ايالات متحده تفاوت گسترده اي داشت.در برخي نقاط ، مراقبت را گروهانهاي كمكهاي اوليه پيشرفته و آموزش ديده داراي آمبولانس مدرن و مجهز انجام مي دادند.در تعداد اندكي از مناطق شهري ، خدمات آمبولانس بيمارستاني داراي كاركنان انترن و كادرهاي پزشكي مراقبتهاي اوليه وجود داشت. در مناطق زيادي ، تنها مراقبت اورژانس و خدمات آمبولانس را مراكز محلي برگزاري مجلس ختم با استفاده از نعش كش هايي انجام مي دادندكه با تغيير شكل براي حمل برانكار به جاي آمبولانس به كار مي رفتند.در ساير مناطق ،پليس يا آتش نشاني از وانت هاي مسقف داراي برانكار و جعبه كمكهاي اوليه استفاده مي كردند.كاركنان آنها هم اكثراً يك راننده و يك فرد داراي آموزش متوسط كمكهاي اوليه بودند.در مناطق اندكي نيز براي جابجايي بيمار ، آمبولانس خصوصي با همان تعداد كاركنان وجود داشت كه وظيفه اصلي آنها انتقال بيمار به بيمارستان بود.
سرانجام وقتی هزینه ها و تقاضا برای سرویس های بیشتر ، بسیاری از آمبولانس های وابسته به بنگاههای کفن و دفن را مجبور به کنار کشیدن نمود ، دپارتمان آتش نشانی و نیروی پلیس متوجه شدند که باید سرویس آمبولانس ارائه دهند.در بسیاری از مناطق ، سرویس های آمبولانس داوطلب ، متشکل از آژانسهای محلی و مستقل ارائه دهنده مراقبت پیش بیمارستانی تشکیل شد.
سيستم EMSبصورت امروزي با انتشار گزارش " مرگ و ناتواني در اثر حادثه، بيماري فراموش شده جامعه امروزي" در سال۱۹۶۶ آغاز شد.اين گزارش كه حاصل كار مشترك انجمن هاي تروما و شوك آكادمي ملي علوم يا انجمن تحقيقاتي ملي بود، عدم كفايت جدي مراقبت و انتقال اورژانس پيش بيمارستاني در مناطق مختلف بر كنگره و مردم آشكار شد.در نتيجه كنگره دو اداه فدرال را مسئول رسيدگي به اين موضوعات كرد.اداره ملي ايمني ترافيك بزرگراه (NHTSA) از DOTیا همان دپارتمان حمل و نقل ، با قانون امنيت بزرگراه مصوب ۱۹۶۶ و اداره خدمات بهداري و بهزيستي ، با قانون پزشكي اورژانس مصوب ۱۹۷۳ منابع مالي و برنامه هاي مربوط به ارتقاي سيستمهاي مراقبت اورژانس پيش بيمارستاني را تهيه كردند.
- پیشکسوتان اورژانس ۱۱۵ اصفهان
آقای کرمی
آقای هرمز نیا
آقای سیروس مرادمند
سید محمد جعفر درویش هندی
آقای منوچهر بهاء لو
آقای طالبی
عکس سال ۵۸
از سمت راست: آقایان دکتر رجبی،محمد حسین ناظریان، محمد آقامحمودیان، نورالله فیض، مرتضی اسد الهی، منوچهر بهاء لو، مهرابی، احمدرضا کاظمی، سید مراد سلطانی، علی محسن پوریان، حسین داراب، اصغر عداتخواه، علی علی اکبری، اسماعیل رحمانی، احمد پرورش
مستقری استادیوم اصفهان
از سمت راست آقایان: محمد منظوری، اصغر شاهنگی،اسماعیل رحمانی